Ontspanning in een Wereld vol Hectiek vanuit de Polyvagaal-theorie benaderd

Eergisteren zat ik geconcentreerd mijn leesstof te lezen voor de cursus Polyvagaal-theorie, ik zat er diep in. Manlief vroeg mij iets “onbenulligs” en voor ik het doorhad, snauwde ik hem een antwoord. Dat was niet heel aardig, bedacht ik mij. Tijdens het eten hadden we het over het inruimen van de vaatwasser. Ik voelde wat borrelen in mij, maar ik haalde rustig adem, kon een paar tellen wachten en ging rustig het gesprek aan.

Gisteren had ik mijn eerste dag van de tweedaagse cursus Polyvagaal-theorie (PvT), gegeven door Sandra Roubos en Nathalie Sengers – Twisk, en er vielen direct een aantal kwartjes op hun plek. Ik leerde hoe mijn zenuwstelsel werkt en waarom mijn stress en rust zich zo manifesteren. Tijdens de dag leerde ik veel over mijzelf, maar ook hoe ik als therapeut kan werken met mensen die gespannen zijn.

Waarom ons zenuwstelsel overbelast raakt

Volgens de Polyvagaal-theorie, ontwikkeld door Stephen Porges, speelt ons zenuwstelsel een cruciale rol in hoe we omgaan met stress. Ons autonome zenuwstelsel (waar wij geen controle over hebben) reageert constant op de omgeving, vaak zonder dat we ons daar bewust van zijn. Dit proces, neuroceptie genoemd, scant continu of we veilig zijn of in gevaar. In de hectiek van de dag, van deadlines tot sociale verplichtingen, kan ons zenuwstelsel overbelast raken en in een constante staat van alertheid terechtkomen.

De Polyvagaal-theorie verklaart hoe ons lichaam onbewust reageert op signalen uit de omgeving om te bepalen of we veilig zijn. Bij een gevoel van veiligheid reageert het lichaam rustig. Bij onveiligheid treedt een actieve of stille reactie op, zoals vechten, vluchten of bevriezen. Deze reacties kunnen ook subtieler zijn, zoals extra alertheid tijdens een examen of een black-out tijdens een gesprek. Wanneer deze reacties onnodig lang aanhouden, kunnen lichamelijke klachten ontstaan.

Dit kan leiden tot een gespannen lichaam en een overactief brein. Veel mensen ervaren dit als een “gespannen hoofd”: een gevoel van mentale druk dat zich fysiek vertaalt naar spanning in de schouders, nek en kaak. Dit kan zelfs de kwaliteit van slaap, concentratie en energie negatief beïnvloeden.

Hoe holistische massage kan helpen

Holistische massage is meer dan alleen een fysieke aanraking; het is een manier om het hele lichaam, en daarmee ook de geest, weer in balans te brengen. Bij de massage wordt ook het zenuwstelsel aangeraakt en terug in balans gebracht.

De sleutel hierbij is de “vagale rem”, een mechanisme in het zenuwstelsel dat door de nervus vagus ventraal wordt aangestuurd. De vagale rem werkt als een soort interne thermostaat die ervoor zorgt dat je lichaam snel kan schakelen tussen actie en rust. Wanneer de vagale rem goed functioneert, kan het lichaam na een stressreactie snel terugkeren naar een staat van kalmte en gezonde actie. Een massage ondersteunt de vagale rem wanneer de massagetechniek wordt afgestemd op wat in het lichaam en de spieren voelbaar is.

Tijdens een massage wordt de doorbloeding in het lichaam geoptimaliseerd. Dit betekent: activeren waar stagnatie is en tot rust brengen waar overactiviteit heerst. De verbeterde zuurstofstroom in het lichaam versterkt op positieve wijze de werking van de vagale rem. Dit proces kan voelen als een diepe zucht van verlichting, alsof je lichaam eindelijk toestemming krijgt om los te laten, of als energie die door je lichaam tintelt.

Een massage ondersteunt ook de verbinding met je sociale betrokkenheidssysteem, dat verantwoordelijk is voor gevoelens van veiligheid en verbinding. Dit kan een positieve invloed hebben op je algehele welzijn.

Welke massagevorm is geschikt bij gespannenheid – een overactief lichaam?

Hoewel een massage vaak wordt geassocieerd met ontspanning, is niet elke massage voor iedereen en elke situatie geschikt. Lomi Lomi, een Hawaiiaanse massagevorm, staat bekend om zijn vloeiende, ritmische bewegingen die vaak als een dans over het lichaam worden ervaren. Het kan diep helend zijn, maar voor mensen die te maken hebben met chronische stress of overprikkeling, kan het juist te intens zijn.

Bij overprikkeling staat het zenuwstelsel al op scherp, en de vele prikkels van een Lomi Lomi-massage kunnen overweldigend voelen. In zulke gevallen kan een zachtere, meer ingetogen aanpak, zoals een holistische of energetische massage, meer geschikt zijn. Deze vormen richten zich meer op een stille, afgestemde, aanwezige aanraking met een rustig tempo, wat het lichaam uitnodigt om op eigen tempo en eigen wijze terug in balans te komen.

Een rustige omgeving voor diepe ontspanning

Ik heb mijn praktijk de afgelopen tijd bewust rustiger ingericht, zodat cliënten in een kalme omgeving kunnen landen. Een serene ruimte zonder afleidingen helpt je om sneller contact te maken met je lichaam en te ontspannen. Ook ben ik bezig om te kijken hoe “woordvasten” de ervaring kan verdiepen. Ik nodig mijzelf vaker uit om scherper te zijn in wat ik vraag en waar het gesprek heen gaat. Gaat het gesprek over emotie, ervaring, gevoel of verhaal? Tijdens de opleiding die ik nu volg, train ik mijzelf om kritisch te zijn.

Verbondenheid met jezelf

Stress en verlieservaringen gaan vaak hand in hand. Verlies kan van alles zijn: een geliefde, een baan, of zelfs een gevoel van controle over je leven. In zulke momenten is verbinding met je lichaam een krachtige manier om weer stevig op de grond te staan. Een massage biedt niet alleen ontspanning, maar ook een gevoel van geborgenheid en zorg, wat helend kan werken in periodes van rouw.

Tijdens een massage ervaar je en word je uitgenodigd om “aanwezig” te zijn in je lichaam. Het herinnert je eraan dat het oké is om even stil te staan en gewoon te voelen, zonder iets op te lossen of te analyseren. Deze diepe ontspanning, waarbij ik je lichaam en zenuwstelsel ondersteun en uitnodig, stimuleert de verbinding met jezelf en mijn handen. Het versterkt het interne gevoel van veiligheid en een gevoel van een veilige omgeving. Gevoel van veiligheid versterkt ook de werking van de nervus vagus ventraal, wat op zijn beurt weer bijdraagt aan de interne wijsheid van het lichaam en heling.

Gun jezelf een moment van rust

In een wereld die altijd doorgaat, is het essentieel om tijd te maken voor jezelf. Een holistische massage biedt meer dan alleen fysieke ontspanning; het helpt je om terug te keren naar een staat van balans en innerlijke rust. Of je nu worstelt met een gespannen hoofd, de dagelijkse sleur of een diepere emotionele last, een lichaamsgerichte sessie kan een waardevol moment van verlichting bieden.

Wat kun je thuis zelf doen?

Meditatie is niet voor iedereen weggelegd. Het is goed om bij jezelf na te gaan waar jij rustig van wordt. Hier een aantal beweegtips die net wat anders zijn dan in lotushouding Ohm neuriën:

• Wandelen
• Schoonmaken
• Opruimen
• Strijken
• Snoeien (tuinieren)
• Houthakken
• Dansen
• Met je armen langs je lijf zwaaien
• Voor en achter je oren masseren

Je bent met een vol hoofd en een leeg lijf welkom. Ik onderzoek graag met jou wat je nodig hebt. Plan jouw holistische massage in mijn praktijk in Alkmaar en ontdek wat rust en aandacht voor jouw lichaam kunnen betekenen. Gun jezelf dit moment van zorg en voel het verschil.

Bronnen

• Sandra Roubos en Nathalie Sengers – Twisk, psychosomatisch oefentherapeuten en docenten van de cursus Polyvagaal-theorie. Kijk hier voor de cursus.
• Porges, S. W. (2011). The Polyvagal Theory: Neurophysiological Foundations of Emotions, Attachment, Communication, and Self-Regulation. W.W. Norton & Company.
• Artikelen en reviews uit de gedeelde documenten (Slonim, 2014).
• Informatie ontleend aan Natuurlijk Lichaamskracht, Polyvagaal-theorie.